ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՀԱՅԵՐԵՆԻ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ ԱՆՈՐՈՇ-ԴԻՄԱՎՈՐ ՄԻԱԿԱԶՄ ՆԱԽԱԴԱՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
DOI-:
https://doi.org/10.24234/journalforarmenianstudies.v1i64.84Հիմնաբառեր-:
ուղղակի խոսք, հեղինակի խոսք, խոսքային իրադրություն, անորոշ-դիմավոր, ընդհանրական-դիմավոր և զեղչված ենթակայով նախադասություններ, խոսքի հեղինակ, հանգման խնդիր (հասցեատեր)Վերացական
Հոդվածում խնդիր է դրվում ժամանակակից հայերենի լեզվական փաստերի հիման վրա բացահայտել այն պայմանները, որոնց դեպքում միևնույն արտահայտությունը, գործածվելով որպես ուղղակի և արտահայտված լինելով հրամայական եղանակի 2-րդ դեմքի բայաձով, մի դեպքում հանդես է գալիս որպես անորոշ-դիմավոր միակազմ, իսկ մյուս դեպքում` որպես զեղչված ենթակայով նախադասություն, ինչպես նաև ցույց տալ, որ այդօրինակ անորոշ-դիմավոր նախադասություններում էական դեր են խաղում ոչ միայն ուղղակի խոսքի բովանդակության պլանը և հեղինակի խոսքի կառուցվածքը, այլև այն խոսքային իրադրությունը, որում գործածվում են հեղինակի խոսքը և ուղղակի խոսքը:
Ուղղակի խոսքում հրամայական եղանակի եզակի կամ հոգնակի թվի 2-րդ դեմքի բայաձևով գերադաս անդամ ունեցող անորոշ-դիմավոր նախադասությունների օգնությամբ խոսքի հեղինակը դիմում է ոչ թե կոնկրետ անձանց կամ ընդհանրապես բոլորին, այլ ներկա, բայց անորոշ անձանց՝ պահանջելով կամ հորդորելով կատարել ինչ-որ առօրյա, տվյալ խոսքային իրավիճակից բխող գործողություն:
Մեր կողմից ուսումնասիրված նախադասությունները արտահայտության և բովանդակության պլաններով էապես տարբերվում են որպես ուղղակի խոսք գործածված ընդհանրական-դիմավոր միակազմ և զեղչված ենթակայով նախադասություններից, որոնց գերադաս անդամները նույնպես արտահայտված են հրամայական եղանակի 2-րդ դեմքով: Այդ տարբերությունը պայմանավորված է որոշ հանգամանքներով:
Նմանատիպ նախադասություններ հանդիպում են ոչ միայն հին, միջին և ժամանակակից հայերենում, այլ նաև այլ լեզուներում, այդ թվում՝ ռուսերենում։ Դրանք գործածվում են ինչպես բանավոր, այնպես էլ գրավոր խոսքում՝ վերջինիս տալով որոշակի ոճական ընդգծվածություն։
Հղումներ
Abeghyan M. (1965), Hayoc lezvi tesowt'yown /Theory of the Armenian language/, Yerevan, "Mitk" ed.
Abrahamyan S., Arakelyan V., Kosyan V. (1975), Hayoc lezow, II mas, Sharahyowsowt'yown /Armenian language, Part II, Syntax/, Yerevan, "Luys" ed.
Abrahamyan S., Parnasyan N., Ohanyan H., Badikyan Kh. (1976), Jhamanakakic hayoc lezow, h. 3, Sharahyowsowt'yown /Modern Armenian language, Vol. 3, Syntax/, Yerevan, Armenian SSR GA ed.
Arakelyan V. (1964), Hayereni sharahyowsowt'yown, h. B /Syntax of Armenian/, Vol. B, Yerevan, Armenian SSR GA ed.
Gulbudaghyan S. (1967), Jhamanakakic hayereni miakazm naxadasowt'yownnery' /Onemember Sentences of Modern Armenian/, Yerevan, "Mitk" ed.
Khachatryan G. (2004), Grabari miakazm naxadasowt'yownnery' /Onemember sentences of Grabar/, Yerevan, "Van Aryan" ed.
Khachatryan G. (2023), Mijin hayereni miakazm naxadasowt'yownnery' /Onemember Sentences of Middle Armenian/, Yerevan, "Van Aryan" ed.
Jahukyan G. (1974), Jhamanakakic hayereni tesowt'yan himownqnery' /Fundamentals of Modern Armenian Theory/, Yerevan, Armenian SSR GA ed.
Shvedova N. and others (1982), Russkaya grammatika, Tom II, Sintaksis /Grammar of Rossian, Vol. II, Syntax/, Moscow, "Nauka" ed.
##submission.downloads##
Հրապարակված
Թողարկում
Բաժին
Արտոնագհր
Copyright (c) 2024 Հեղինակ և ամսագիր
Այս աշխատանքն արտոնագրված է որպես a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
