ԾԻՍԱԿԱՆ ՀԱՆԴԵՐՁԱՆՔԻ ՀԻՆՀԱՅԵՐԵՆՅԱՆ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԸ՝ ՈՐՊԵՍ ԱՐԴԻ ՀԱՅԵՐԵՆԻ ԲԱՌԱՅԻՆ ԿԱԶՄԻ ՀԱՐՍՏԱՑՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐ
DOI-:
https://doi.org/10.24234/journalforarmenianstudies.v2i61.44Հիմնաբառեր-:
գրաբար, ծիսական, հագուստ, եզրույթ, բառային կազմ, եկեղեցական, փոխառություն, հունարեն, պարսկերեն, լատիներենՎերացական
Ներկայացվող հոդվածի նպատակը հայ ծիսական եզրույթների, ի մասնավորի՝ եկեղեցական հանդերձանքը բնութագրող բառամիավորների քննությունն է: Այդ նպատակի համար անհրաժեշտ ենք համարել առանձնացնել եկեղեցական հագուստների անուն-եզրույթները, նշել արմատական բառերի ծագման աղբյուրները, դիտարկված բառերի համար բերել բնագրային օրինակներ՝ դրանց իմաստային յուրահատկությունները ցույց տալու նպատակով:
Սույն հետազոտության համար նյութ են ծառայել կրոնագիտական և այլ տերմինային համակարգերին նվիրված տարբեր ուսումնասիրություններ, հայտնի բացատրական և մասնագիտական բառարաններ, մատենագրական տարբեր աղբյուրներ: Նպատակահարմար ենք գտել ծիսական հանդերձանք արտահայտող յուրաքանչյուր բառ մեկնաբանել իմաստային տեսակետից, ինչը հիմք է դարձել մի կողմից՝ եկեղեցական այդ եզրույթների առանձնացման, մյուս կողմից նրանց՝ իբրև այդպիսին, և՛ համաժամանակյա, և՛ տարժամանակյա հայեցակետերով գնահատելու համար՝ դրանով իսկ արժևորելով գրաբարի կարևորագույն դերը արդի արևելահայերենի բառապաշարի հարստացման և տերմինային համակարգի ձևավորման ու համալրման հարցում: Որևէ բնագավառի տերմինահամակարգ անջատ չէ ընդհանուր բառապաշարից, այլ դրա մի ենթահամակարգ է՝ իրեն հատուկ եզրույթների ամբողջությամբ: Իհարկե, հայերենի բառապաշարի եկեղեցական բառաշերտը հիմնականում ավանդապահ է, այդ շերտին պատկանող շատ բառեր և եզրույթներ նախագրային շրջանից են` գրավոր ավանդված հինգերորդ դարից, այնուամենայնիվ, պատմական զարգացման ընթացքում այստեղ ևս տեղի են ունեցել զանազան բնույթի իմաստային փոփոխություններ:
Մեր կողմից ներկայացված ծիսական եզրույթները՝ հանդերձանքի անունները, հայերենի տերմինաբանական համակարգի մաս են կազմում, հետևաբար ունեն կարևոր նշանակություն հայերենի տերմինաբանության համար, և հիշյալ բնագավառի ուսումնասիրությունը նույնպես գիտական որոշակի արժեք է ներկայացնում:
Հղումներ
Աղայան Է., Արդի հայերենի բացատրական բառարան, գիրք 1, 2, Ե., 1976:
Աղայան Է., Բառաքննական և ստուգաբանական հետազոտություններ, Ե., 1974:
Աճառյան Հ., Հայերեն արմատական բառարան, Ե., 1926:
Առձեռն բառարան հայկազնեան լեզուի, Վենետիկ, 1865:
Աւետիքեան Գ., Սիւրմելեան Հ., Աւգերեան Մ., Նոր հայկազեան բառարան, հ. 1, Եր., 1979, հ. 2, Ե., 1981:
Բարսեղյան Հ., Հայերեն ուղղագրական-ուղղախոսական-տերմինաբանական բառարան, Ե., 1973:
Զօհրապեան Յ., Աստուածաշունչ Մատեան Հին եւ Նոր Կտակարանաց, Վենետիկ, 1805:
Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Ե., 1969:
Խաչատրյան Լ., Գրաբարի բացատրական բառարան. ձևաբանորեն տարարժեք բառեր, Ե., 2003։
Խաչատրյան Լ., Գրաբարի բացատրական բառարան, Ե., 2003:
Համաբարբառ գրաբար Աստվածաշնչի, Ե., 2012:
Հովհաննիսյան Լ., Գրաբարի բառարան. նոր հայկազյան բառարանում չվկայված բառեր, Ե., 2010:
Հովհաննիսյան Լ., Բառերի մեկնությունները հինգերորդ դարի հայ մատենագրության մեջ, Ե., 2016:
Ղազարյան Ռ., Գրաբարի բառարան, Ե., 2000:
Մալխասեանց Ս., Հայերէն բացատրական բառարան, Ե., 1944:
Չէպէյեան Ղ., Ծիսական գիտելիքներ, Անթիլիաս-Լիբանան, 1986:
Պապիկյան Ս., Հայ կրոնաեկեղեցական բառապաշարը և նրա պատմական զարգացումը, Սեղմագիր, Ե., 2017:
Ջահուկյան Գ., Հայերեն ստուգաբանական բառարան, Ե., 2010:
Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրային ժամանակաշրջան, Ե., 1987:
Օրմանեան Մ., Ծիսական բառարան, Անթիլիաս-Լիբանան, 1979:
##submission.downloads##
Հրապարակված
Թողարկում
Բաժին
Արտոնագհր
Copyright (c) 2023 Հեղինակ և ամսագիր
Այս աշխատանքն արտոնագրված է որպես a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
