ՍԻՐՈ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ՍԱՅԱԹ- ՆՈՎԱՅԻ ՔՆԱՐԵՐԳՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ
DOI-:
https://doi.org/10.24234/journalforarmenianstudies.v2i69.172Հիմնաբառեր-:
Սայաթ-Նովա, սեր, քնարերգություն, աշուղ, տաղ, սիրո փիլիսոփայություն, գեղարվեստական միջոցներ, Աննա Բատոնիշվիլի, սուֆիզմ, հայ գրականությունՎերացական
Սույն հոդվածը քննում է XVIII դարի հայ բանաստեղծ-աշուղ Սայաթ-Նովայի քնարերգության առանցքային թեման՝ սերը՝ բացահայտելով դրա բազմաշերտ դրսևորումները և փիլիսոփայական խորությունը: Վերլուծվում է սիրո թեման՝ որպես Սայաթ-Նովայի ողջ ստեղծագործական ժառանգության կենտրոնական առանցք, ինչպես նշել է Հովհաննես Թումանյանը՝ բնութագրելով նրան որպես «հոյակապ սիրահար» և «մշտական հուր հոգի»:
Աշխատանքում քննարկվում են սիրո տարբեր դրսևորումները՝ սկսած աշխարհիկ զգացմունքներից ու սիրած կնոջ մարմնական գեղեցկության նկարագրությունից («Անգին ակըն վըրէդ շարած», «Պատկիրքըդ` ղալամով քաշած») մինչև աստվածային սիրո խորհրդաբանական մեկնաբանություններ և սուֆիական միստիցիզմի ազդեցություն («Դուն էն հուրին իս»): Վերլուծվում են առանցքային տաղեր, բացահայտվում է սիրո եռաստիճան ընկալումը (աշխարհիկ, հոգևոր, միստիկ միավորում) և գեղարվեստական համակարգի առանձնահատկությունները (համեմատություններ, փոխաբերություններ, խորհրդանիշներ՝ «Աշխարհը ծով, դու մեջը նավ»):
Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվում նաև սիրո ողբերգական կողմին, մասնավորապես բանաստեղծի հնարավոր սիրավեպին արքայադուստր Աննա Բատոնիշվիլիի հետ, որն արտացոլվել է տառապանքի («Բաղըն բլբուլով լցվիլ է»), անհնարինության («Դուն մէ թաքավուր իս, յիս մէ խեղճ դերվիշ») և սիրո անդիմադրելի ուժի («Շատ սիրուն իս») մոտիվներում:
Հղումներ
Aghbalyan N. (1966), Sayat'-Novayi het /With Sayat-Nova/, Erker, Vol. 2, Beirut, “Hamazgayin” Press.
Bakhchinyan H. (1977), Sayat'-Novayi kensagrowt'yan erkow harci showrj /On Two Questions of Sayat-Nova's Biography/, “Banber Yerevani Hamalsarani”, No. 2 (32), Yerevan, pp. 162-175.
Bakhchinyan H. (1987), Xagheri jhoghovac'ow. Sayat'-Nova /Collection of Songs: Sayat-Nova/, Yerevan, "Sovetakan grogh" Publishing House.
Bakhchinyan H. (2010), Sayat'-Nova. Kyanqy' ev gorc'y' /Sayat-Nova: Life and Work/, Yer Sayat'-Nova. 18-rd dari ashowgh, Kensagrakan & grakanagitakan owsowmnasirowt'yown an, Armenian SSR Academy of Sciences Press.
Dowsett, Charles J. F. (1997), Sayat'-Nova. 18-rd dari ashowgh, Kensagrakan ev grakanagitakan owsowmnasirowt'yown /Sayat-Nova: An 18th-century Troubadour. A Biographical and Literary Study/. Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, vol. 561, Subsidia, tomus 91. Leuven: Peeters Publishers, 300 p. https://archive.org/stream/dowsett-1997-sayat-nova/Dowsett_1997_Sayat-Nova_djvu.txt
Zargaryan V. (2009), Bar' ow banq Sayat'-Novayi /Word and Discourse of Sayat-Nova/, Tehran, "Nairi" Publishing House.
Tumanyan H. (1973), Sayat'-Novayi ergeri bnavorowt'yowny' /The Character of Sayat-Nova's Songs/, “Horizon” (newspaper), May 25, No. 113, Yerevan.
Hasratyan M. (1963), Sayat'-Novayi davt'ary' /Sayat-Nova's Davtar (Notebook)/, Herald of the Academy of Sciences of the Armenian SSR, No. 10, pp. 3-32.
Hasratyan M. (2008), Hayeren, vraceren ev adrbejaneren xagheri jhoghovac'ow /Collection of Armenian, Georgian, and Azerbaijani Songs/, Digitized by the University of Michigan, Yerevan, Haypethrat.
Ghazaryan S. (2012), Parowyr Sevaki «Sayat'-Novan & hay mijnadary'» anavart ashxatowt'yowny' /Paruyr Sevak's Unfinished Work 'Sayat-Nova and the Armenian Middle Ages/, “Banber Yerevani Hamalsarani”, 136.1, pp. 9-22.
Nalbandyan G. (1976), Sayat'-Novayi c'ac'kagir tagheri verc'anman showrjy' /On the Deciphering of Sayat-Nova's Coded Songs/, “Banber Yerevani Hamalsarani”, No. 2 (29), Yerevan, pp. 158-166.
Sayat-Nova (1959), Hayeren, vraceren & adrbejaneren tagheri jhoghovac'ow /Collection of Armenian, Georgian, and Azerbaijani Songs/, Yerevan, Haypethrat.
Sayat-Nova (1987), Xagher /Songs/, Yerevan, Yerevan State University Publishing House.
Sevak P. (1987), Sayat'-Nova /Sayat-Nova/, Yerevan, "Sovetakan grogh" Publishing House.
Stepanyan I., Gevorgyan N. & Papayan R. (2006). Sayat'-Nova. Hayeren t'owrqeren xagher /Sayat-Nova, Armenian-Turkish Songs/, Yerevan, Author's Edition.
Ohanyan A. (1963), Sayat'-Novayi c'nndyan 250-amyaky' /The 250th Anniversary of Sayat-Nova's Birth/, Etchmiadzin (Official journal of the Holy See of St. Etchmiadzin), Vol. 20, No. 9-10, 82 p.
##submission.downloads##
Հրապարակված
Թողարկում
Բաժին
Արտոնագհր
Copyright (c) 2025 ԷԼԻՉԿԱ ՄԵԼԻՔԲԵԿՅԱՆ
Այս աշխատանքն արտոնագրված է որպես a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
