ԺՈՂՈՎՐԴԱԽՈՍԱԿՑԱԿԱՆ ԵՎ ԲԱՐԲԱՌԱՅԻՆ ԲԱՌԵՐԻ ԼԵԶՎԱՈՃԱԿԱՆ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԳԵՂԱՄ ՍԱՐՅԱՆԻ ՉԱՓԱԾՈՅՈՒՄ

##article.authors##

  • Լիլիթ Պապիկյան ASPU

DOI-:

https://doi.org/10.24234/journalforarmenianstudies.v3i66.121

Հիմնաբառեր-:

Գեղամ Սարյան, բառապաշար, չափածո, ժողովրդախոսակցական բառեր, բարբառային բառեր, լեզվաոճական քննություն, հեղինակի խոսք, հերոսի խոսք, ստեղծագործություն

Վերացական

Հայ նորագույն գրականության մեջ Գ. Սարյանը ստեղծել է բանաստեղծական ինքնատիպ աշխարհ, թողել գրական հարուստ ժառանգություն: Այս առումով խիստ կարևորվում է նրա ստեղծագործության ուսումնասիրությունը: Սարյանի ստեղ­ծա­գործություններում նկարագրվող յուրաքանչյուր երևույթի մեջ դրսևորվում են  հեղինակի վերաբերմունքը, անմիջական ապրումը: Հայտնի է, որ գրողի բառապաշարի հանգամանալից ուսումնասիրությունը կարևոր է  տվյալ հեղինակի երկերի լեզվի մասին պատկերացում կազմելու համար: Ուստի սույն հոդվածում անհրաժեշտ ենք համարում լեզվաոճական քննության ենթարկել Գեղամ Սարյանի չափածոյի բառապաշարը, տվյալ դեպքում՝ ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառերը, քանի որ դրանց համակողմանի քննությունը հնարավորություն է տալիս ստանալու հեղինակի լեզվի, գրողական վարպետության ամբողջական պատկերը: Գ. Սարյանի ստեղծագործության լեզուն աչքի է ընկնում հայերենի բառա­պա­շարի ժողովրդախոսակցական, բարբառային  շերտերի, դրանց քերականական և ոճական դրսևորումների հաջող կիրառությամբ ու ինքնատիպությամբ: Հեղինակի կողմից բառերի, հատ­կապես առան­ձին բառաշերտերի ընտրությունը հիմնականում պայմանավորված է ստեղծա­գոր­ծության բովանդակությամբ: Գրողի երկերի բառապաշարի ուսումնասիրությունը ենթադրում է նաև տարբեր բառաշերտերի արտահայտչական դերի և ոճական երան­գա­­վորման քննություն, իսկ ոճական երանգավորում, ինչպես գիտենք, կարող են ունե­նալ լեզվի բառապաշարի ամենատարբեր շերտերը: Գ. Սարյանի երկերի լեզվական ատաղձը միագույն ու միատարր չէ: Նկատի ունենալով հեղինակի բանաստեղծական խոսքում յուրաքանչյուր բառային միավորի գործածության ոճական նպատակադրումը՝ կարող ենք ասել, որ Գեղամ Սարյանի չա­փածոյում առանձնանում են ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառաշերտերը:

Բանա­ստեղծի չափածոյի խոսքարվեստում ժողովրդախոսակցական բառաշերտը իր մատչե­լիու­թյամբ և հասկանալիությամբ յուրահատուկ տեղ է գրավում տարածական սահմա­նա­փակ­ություն ունեցող  բարբառային բառերի համեմատությամբ՝ ունենալով ակնհայտ առավելություն։

Սարյանի երկերում ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառերը գործածվում են և՛ հեղինակի, և՛ հերոսների խոս­քում: Այդ գործածությունները ոճականորեն ճիշտ են և արդարացված. նպաստում են գրողի խոսքի ժողովրդայ­նաց­մանը, ստեղծում առավել մտերմիկ և կենդանի միջավայր: Հեղինակը գործածում է ինչպես ժողովրդին ծանոթ, հայտնի, այնպես էլ  իրենց գրական համարժեքը չունեցող խոսակցական, բարբառային բառեր, որոնք ոչ միայն շեշտում են կերպարների սոցիալական նկարագիրը, այլև երբեմն օգնում են բանատողերի հանգավորմանը:

Հղումներ

Aghayan E. (1976), Ardi hayereni bacatrakan bar'aran /Modern Armenian Expalantory Dictionary/, in 2 volums, Yerevan, «Armenia» Publishing House.

Arakelyan V. (1954), Av. Isahakyani poeziayi bar'apashari otwabanakan ar'and'nahatkowt'yownnery' /Stylistic features of the vocabulary of Avetik Isahakyan’s poetry/, Yerevan, USSR State Publishing House..

JHLBB (1969), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 1, Yerevan, USSR GA ed..

JHLBB (1972), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 2, Yerevan, USSR GA ed..

JHLBB (1974), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 3, Yerevan, USSR GA ed..

JHLBB (1980), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 4, Yerevan, USSR GA ed..

HLBB (2002), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/, v. B, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.

HLBB (2004), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/, v. G, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.

HLBB (2007), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/ v. D, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.

Malkhaseants S. (1944), Hayere'n bacatrakan bar'aran /Armenian explanatory dictionary/, v. 1, v. 2, v. 3, Yerevan, USSR Pethrat.

Malkhaseants S. (1945), Hayere'n bacatrakan bar'aran /Armenian explanatory dictionary/, v. 4, Yerevan, USSR Pethrat.

Saryan G. (1969), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 1, v. 2, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.

Saryan G. (1970), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 3, Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.

Saryan G. (1971), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 4, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.

Saryan G. (1972), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 5, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.

Saryan G. (1950), Hrashali serownd /A wonderful generation/, Yerevan, ''Haypethrat''.

Sevak G. (1948), Jhamanakakic hayereni hamar'ot patmowt'yown /A brief history of modern Armenian/, Yerevan, USSR Academy of Sciences ed.

##submission.downloads##

Հրապարակված

2025-03-27