ԺՈՂՈՎՐԴԱԽՈՍԱԿՑԱԿԱՆ ԵՎ ԲԱՐԲԱՌԱՅԻՆ ԲԱՌԵՐԻ ԼԵԶՎԱՈՃԱԿԱՆ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԳԵՂԱՄ ՍԱՐՅԱՆԻ ՉԱՓԱԾՈՅՈՒՄ
DOI-:
https://doi.org/10.24234/journalforarmenianstudies.v3i66.121Հիմնաբառեր-:
Գեղամ Սարյան, բառապաշար, չափածո, ժողովրդախոսակցական բառեր, բարբառային բառեր, լեզվաոճական քննություն, հեղինակի խոսք, հերոսի խոսք, ստեղծագործությունՎերացական
Հայ նորագույն գրականության մեջ Գ. Սարյանը ստեղծել է բանաստեղծական ինքնատիպ աշխարհ, թողել գրական հարուստ ժառանգություն: Այս առումով խիստ կարևորվում է նրա ստեղծագործության ուսումնասիրությունը: Սարյանի ստեղծագործություններում նկարագրվող յուրաքանչյուր երևույթի մեջ դրսևորվում են հեղինակի վերաբերմունքը, անմիջական ապրումը: Հայտնի է, որ գրողի բառապաշարի հանգամանալից ուսումնասիրությունը կարևոր է տվյալ հեղինակի երկերի լեզվի մասին պատկերացում կազմելու համար: Ուստի սույն հոդվածում անհրաժեշտ ենք համարում լեզվաոճական քննության ենթարկել Գեղամ Սարյանի չափածոյի բառապաշարը, տվյալ դեպքում՝ ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառերը, քանի որ դրանց համակողմանի քննությունը հնարավորություն է տալիս ստանալու հեղինակի լեզվի, գրողական վարպետության ամբողջական պատկերը: Գ. Սարյանի ստեղծագործության լեզուն աչքի է ընկնում հայերենի բառապաշարի ժողովրդախոսակցական, բարբառային շերտերի, դրանց քերականական և ոճական դրսևորումների հաջող կիրառությամբ ու ինքնատիպությամբ: Հեղինակի կողմից բառերի, հատկապես առանձին բառաշերտերի ընտրությունը հիմնականում պայմանավորված է ստեղծագործության բովանդակությամբ: Գրողի երկերի բառապաշարի ուսումնասիրությունը ենթադրում է նաև տարբեր բառաշերտերի արտահայտչական դերի և ոճական երանգավորման քննություն, իսկ ոճական երանգավորում, ինչպես գիտենք, կարող են ունենալ լեզվի բառապաշարի ամենատարբեր շերտերը: Գ. Սարյանի երկերի լեզվական ատաղձը միագույն ու միատարր չէ: Նկատի ունենալով հեղինակի բանաստեղծական խոսքում յուրաքանչյուր բառային միավորի գործածության ոճական նպատակադրումը՝ կարող ենք ասել, որ Գեղամ Սարյանի չափածոյում առանձնանում են ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառաշերտերը:
Բանաստեղծի չափածոյի խոսքարվեստում ժողովրդախոսակցական բառաշերտը իր մատչելիությամբ և հասկանալիությամբ յուրահատուկ տեղ է գրավում տարածական սահմանափակություն ունեցող բարբառային բառերի համեմատությամբ՝ ունենալով ակնհայտ առավելություն։
Սարյանի երկերում ժողովրդախոսակցական և բարբառային բառերը գործածվում են և՛ հեղինակի, և՛ հերոսների խոսքում: Այդ գործածությունները ոճականորեն ճիշտ են և արդարացված. նպաստում են գրողի խոսքի ժողովրդայնացմանը, ստեղծում առավել մտերմիկ և կենդանի միջավայր: Հեղինակը գործածում է ինչպես ժողովրդին ծանոթ, հայտնի, այնպես էլ իրենց գրական համարժեքը չունեցող խոսակցական, բարբառային բառեր, որոնք ոչ միայն շեշտում են կերպարների սոցիալական նկարագիրը, այլև երբեմն օգնում են բանատողերի հանգավորմանը:
Հղումներ
Aghayan E. (1976), Ardi hayereni bacatrakan bar'aran /Modern Armenian Expalantory Dictionary/, in 2 volums, Yerevan, «Armenia» Publishing House.
Arakelyan V. (1954), Av. Isahakyani poeziayi bar'apashari otwabanakan ar'and'nahatkowt'yownnery' /Stylistic features of the vocabulary of Avetik Isahakyan’s poetry/, Yerevan, USSR State Publishing House..
JHLBB (1969), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 1, Yerevan, USSR GA ed..
JHLBB (1972), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 2, Yerevan, USSR GA ed..
JHLBB (1974), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 3, Yerevan, USSR GA ed..
JHLBB (1980), Jhamanakakic hayoc lezvi bacatrakan bar'aran /Explanatory dictionary of the modern Armenian language/, v. 4, Yerevan, USSR GA ed..
HLBB (2002), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/, v. B, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.
HLBB (2004), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/, v. G, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.
HLBB (2007), Hayoc lezvi barbar'ayin bar'aran /A dialect dictionary of the Armenian language/ v. D, Yerevan, RA NAS "Science" publishing house.
Malkhaseants S. (1944), Hayere'n bacatrakan bar'aran /Armenian explanatory dictionary/, v. 1, v. 2, v. 3, Yerevan, USSR Pethrat.
Malkhaseants S. (1945), Hayere'n bacatrakan bar'aran /Armenian explanatory dictionary/, v. 4, Yerevan, USSR Pethrat.
Saryan G. (1969), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 1, v. 2, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.
Saryan G. (1970), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 3, Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.
Saryan G. (1971), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 4, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.
Saryan G. (1972), Erkeri jhoghovac'ow 5 hatorov /A Selection of Works in 5 volumes/, v. 5, Yerevan, ''Hayastan'' Publishing House.
Saryan G. (1950), Hrashali serownd /A wonderful generation/, Yerevan, ''Haypethrat''.
Sevak G. (1948), Jhamanakakic hayereni hamar'ot patmowt'yown /A brief history of modern Armenian/, Yerevan, USSR Academy of Sciences ed.
##submission.downloads##
Հրապարակված
Թողարկում
Բաժին
Արտոնագհր
Copyright (c) 2025 Հեղինակ և ամսագիր

Այս աշխատանքն արտոնագրված է որպես a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.